باشگاه خبرنگاران توانا؛ اسماعیل دهقان: مصرف آب در بخش کشاورزی از چالش‌های حکمرانی آب تلقی می‌شود به‌گونه‌ای که میزان حجم مصرف آب میان وزارت توزیع کننده آب (وزارت نیرو) و وزارت مصرف‌کننده (وزارت جهاد کشاورزی) اختلافی وجود دارد. بر پایه داده‌ها که در وزارت جهاد کشاورزی میزان مصرف آب بخش کشاورزی ۷۲ میلیارد متر مکعب برآورد شده‌است اما وزارت نیرو این رقم را ۸۲ میلیارد متر مکعب می‌داند. این در حالی است که طبق برنامه هفتم توسعه نیز میزان مصرف آب بخش کشاورزی باید به ۶۷ میلیارد مترمکعب برسد.کاهش بارگذاری مصرف کشاورزی بر منابع اب کشور افزون بر راهبردها، همراه با مکانیسم‌های نظارتی و اجرایی مؤثر، که می‌تواند در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و در همان سان افزایش تولید غذا و تضمین امنیت غذایی بلندمدت کمک کند. می‌بایست با دیپلماسی کشاورزی و به‌ویژه کشت فراسرزمینی این امر را به میزان قابل توجهی محقق کند.
کشت فرا سرزمینی از نظر کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی می‌تواند مزایای متعددی را برای ایران به‌همراه داشته‌باشد. در اینجا برخی از مزایای کلیدی وجود دارد. ایران می‌تواند با کشت محصولات زراعی در کشورهای دیگر با شرایط اقلیمی مناسب و منابع آبی فراوان، شیوه‌های کشاورزی خود را متنوع کند. این امکان کاهش محصولات پرمصرف آب را در حوضه کشاورزی خود فراهم می‌کند و در نتیجه مصرف کلی آب را کاهش می‌دهد. کشت فراسرزمینی ایران را قادر می‌سازد تا در مناطق پرآب دیگر کشورها سرمایه‌گذاری کند. این امر به‌ویژه در مناطقی که منابع آبی قابل توجهی دارند اما فاقد زیرساخت‌های کشاورزی لازم هستند اهمیت ویژه ای پیدا می کند. ایران با انتخاب استراتژیک مکان‌ها برای کشت، می‌تواند فشار وارده بر منابع آبی خود را کاهش داده و آنها را به‌طور موثرتری تخصیص دهد. ایجاد پروژه‌های کشت فراسرزمینی فرصتی برای دور شدن از کشاورزی وابسته به آبیاری، که اغلب به مصرف آب قابل توجهی نیاز دارد، فراهم خواهد کرد. ایران با بررسی روش‌های کشت که بر بارش طبیعی یا تکنیک‌های کم‌مصرف آب متکی است، می‌تواند مصرف کلی آب خود را برای اهداف کشاورزی کاهش دهد.
با کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی می‌توان به حفظ منابع آب برای دیگر نیازهای حیاتی مانند آب شرب و مصارف صنعتی کمک کرد. این به تضمین امنیت آب در درون کشور و کاهش چالش‌های بالقوه کمبود آب کمک خواهد کرد. کشت فراسرزمینی نیز می‌تواند مزایای اقتصادی را برای ایران به‌همراه داشته‌باشد. ایران با سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر با شرایط مناسب، می‌تواند بازارهای جدیدی برای محصولات کشاورزی ایجاد کند، از صادرات درآمد کسب و صنعت کشاورزی خود را به صورت نهان ارتقا دهد.
شاخص‌های کشت فرا سرزمینی
تجزیه و تحلیل نیاز برای محصولات فراسرزمینی بر پایه شاخص‌های مختلفی است که به تعیین تقاضا و امکان سنجی کشت محصولات فرا سرزمینی کمک می‌کند. درک تقاضای بازار برای محصولات ویژه در یک منطقه ویژه بسیار مهم است. تجزیه و تحلیل ترجیحات مصرف‌کننده، پویایی عرضه و تقاضای فعلی، و شکاف‌های نهفته در بازار می‌تواند به شناسایی نیاز به کشت محصولات فراسرزمینی کمک کند. ارزیابی شرایط آب و هوایی برای تعیین اینکه آیا یک محصول خاص می‌تواند در یک موقعیت جغرافیایی جدید رشد کند، ضروری است. عواملی مانند دما، بارندگی، در دسترس بودن نور خورشید و دوره‌های بدون یخبندان باید برای اطمینان از رشد موفق محصول در نظر گرفته شوند. تجزیه و تحلیل خواص و ویژگی‌های خاک، مانند سطح pH، حاصلخیزی، زهکشی و محتوای مواد مغذی، برای تعیین اینکه آیا خاک در کشور میزبان می‌تواند رشد و توسعه محصول را پشتیبانی کند، ضروری است. تأمین آب کافی برای کشت محصول حیاتی است و همچنین ارزیابی در دسترس بودن و کیفیت منابع آب در منطقه فراسرزمینی برای اطمینان از امکان سنجی کشت محصولات ضروری است.
ارزیابی در دسترس بودن و کیفیت زیرساخت‌های لازم، مانند امکانات ترابری، تأسیسات ذخیره‌سازی، و پخش، برای کشت موفق محصولات فراسرزمینی حیاتی است. این شاخص به تعیین امکان سنجی ایجاد یک زنجیره تأمین برای تحویل محصولات به بازار کمک می‌کند. درک چارچوب نظارتی و سیاست‌های مربوط به کشاورزی و تجارت در منطقه هدف مهم است. ارزیابی عواملی مانند مقررات واردات یا صادرات، عوارض گمرکی و الزامات گواهینامه می‌تواند به تعیین امکان رشد و صادرات محصولات فراسرزمینی کمک کند. انجام تجزیه و تحلیل هزینه و سود برای درک امکان سنجی مالی کشت محصولات فراسرزمینی بسیار مهم است. این شامل ارزیابی هزینه‌های تولید، درآمد بالقوه، حاشیه سود و بازگشت سرمایه است. با ارزیابی شاخص‌ها و سایر عوامل مرتبط، تحلیل نیاز برای محصولات فراسرزمینی می‌تواند به تعیین مزایا و چالش‌های بالقوه مرتبط با کشت محصولات فرا سرزمینی کمک کند.
تأثیر مدیریت منابع در کشت فرا سرزمینی
ایران کشوری است که با کمبود آب و تنش قابل توجهی در این زمینه مواجه است. جغرافیای ایران واقع در منطقه‌ای است که به‌دلیل آب و هوای خشک و نیمه خشک، لاجرم از محدودیت منابع آبی رنج می‌برد. با افزایش جمعیت و افزایش تقاضا برای آب در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی، مدیریت موثر منابع آبی برای ایران حیاتی است. کشت فراسرزمینی به عمل کشت محصولات در یک کشور و صدور آن به کشور دیگر اشاره دارد. آب نقش مهمی در تولید محصولات کشاورزی دارد و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی ایران می‌تواند به استفاده بهینه از منابع و افزایش بهره وری آب کمک کند. این کمک شایان منجر به بهبود دسترسی به آب، کاهش تنش و درگیری‌های احتمالی بر سر منابع آب و امنیت غذایی ایران خواهد شد.
کشت فراسرزمینی در گذرگاه تاریخ
تاریخچه کشت فراسرزمینی گواهی بر پیوستگی مناطق مختلف و نقش کشاورزی در شکل گیری تمدن بشری است. از مسیرهای تجاری باستانی تا اکتشافات استعماری، مدرن شدن جهان، مبادله محصولات و شیوه‌های کشت، چشم‌انداز کشاورزی را در سراسر جهان متحول کرده است. تاریخچه کشت فراسرزمینی را می‌توان به دوران باستانی که تمدن‌های اولیه شروع به تجارت از راه دور کردند، جستوجو کرد. مبادله محصولات کشاورزی در مناطق مختلف گسترش روش‌های کشت فراتر از محل مبدا آنها را تسهیل کرد. به‌عنوان مثال، جاده ابریشم، یک راه تجاری باستانی که اروپا و آسیا را به‌هم متصل می‌کرد، نقش مهمی در انتشار محصولاتی مانند گندم برنج و ادویه جات ترشی جات در سراسر قاره‌ها داشت. این تبادل دانش و منابع کشاورزی، پایه و اساس کشت فراسرزمینی را ایجاد کرد.
در دوران اکتشاف و استعمار، کشت فراسرزمینی شاهد گسترش چشمگیری بود. قدرت‌های اروپایی مستعمره‌هایی را در نقاط مختلف جهان ایجاد کردند و محصولات کشاورزی و تکنیک‌های جدید کشاورزی را به این مناطق معرفی کردند. به‌عنوان مثال، کلمبیا محصولاتی مانند سیب زمینی ذرت و گوجه فرنگی را از قاره آمریکا به اروپا آفریقا و آسیا ارسال و انقلابی در شیوه‌های کشاورزی ایجاد کرد. این فعل و انفعالات استعماری منجر به ایجاد مزارع و سیستم‌های کشاورزی شد که مبتنی بر کشت فراسرزمینی بودند که انتقال محصولات و نیروی کار را در سراسر قاره‌ها تسهیل می‌کرد.
در عصر مدرن، کشت فراسرزمینی بیشتر با جهانی شدن و پیشرفت در حمل و نقل و ارتباطات شکل گرفته است. توسعه موافقت نامه‌های تجارت بین‌المللی و ایجاد زنجیره‌های تامین جهانی، کشت محصولات خاص را در مناطقی که ممکن است به‌طور طبیعی برای رشد مناسب نباشند، امکان‌پذیر کرده است. به‌عنوان مثال کشت میوه‌های استوایی در مناطق معتدل یا رشد محصولاتی مانند قهوه و چای در نقاط مختلف جهان انجام گرفته است.
تصویب کشت فرا سرزمینی در ایران
در سال ۱۳۹۵ وزارت جهاد کشاورزی بر اساس اصل ۱۳۸ قانون اساسی، آیین نامه کشت فرا سرزمینی مشتمل بر ۸ ماده را در هیئت وزران تصویب کرد؛ در تبصره الف ماده یک آمده است که کشت فرا سرزمینی به بهره‌برداری از منابع، عوامل، ظرفیت‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور گفته‌می‌شود. در تبصره ۲ همین ماده آمده که کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی می‌تواند متقاضی کشت فرا سرزمینی باشند و در ماده ۲ وزارت جهاد کشاورزی را متعهد خرید تضمینی محصولات کشت فراسرزمینی کرده است. در مواد دیگر این آیین نامه به روشنی از حمایت از ذی نفعان کشت فرا سرزمینی توضیحاتی آورده است.
در لایحه بودجه ۱۴۰۰ از فعالان کشت فراسرزمینی حمایت شد و عنوان شده بود که در شرایط برابر برای واردات کالا بین تجار و تولید کننده محصول فراسرزمینی، وزارت جهاد کشاورزی باید محصول را از تولید کننده کشت فراسرزمینی خریداری کند. این تبصره در برنامه بودجه سال ۱۴۰۱ نیز تکرار شده‌بود. در همین زمینه چند شرکت خصوصی در کشورهای قزاقستان و روسیه و برزیل و اوکراین و آذربایجان و ازبکستان از طرف ایران فعال هستند. البته کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، ساحل‌عاج، غنا و ماداگاسکار نیز متقاضی همکاری در کشاورزی با ایرانی‌ها هستند که می توان با توجه به تنوع ذاتی محصولات کشت شده در ایران، مقصدهای جدیدتر با استعدادهای جغرافیایی دیگر نیز به این لیست با دیپلماسی کشاورزی افزود.
کمک دیپلماسی کشاورزی به مدیریت منابع آب
ایران مانند بسیاری از کشورهای دیگر با چالش کمبود آب مواجه است که تهدیدی قابل توجه برای اقتصاد بخش کشاورزی است. با این حال، مفهوم دیپلماسی کشاورزی یک راهکار بالقوه برای این موضوع ارائه می‌دهد. ایران با همکاری در فعالیت های بین‌المللی، به اشتراک‌گذاری دانش و اتخاذ بهترین شیوه‌ها نوین کشاورزی، می‌تواند منابع آبی خود را به‌طور مؤثر مدیریت و حفظ کند و در همان سان آینده‌ای امن و پایدار را برای بخش کشاورزی خود تضمین کند.
یکی از جنبه‌های کلیدی دیپلماسی کشاورزی، همکاری بین‌المللی است. ایران می‌تواند با سایر کشورها، به‌ویژه کشورهایی که دارای سیستم‌های مدیریت آب پیشرفته هستند، تعامل داشته‌باشد تا از تجربیات آنها بیاموزد و بهترین شیوه‌های آنها را اتخاذ کند. این امر می‌تواند از طریق همکاری، برنامه‌های تبادل دانش و کمک‌های فنی انجام شود. ایران با همکاری متخصصان و به‌کارگیری تکنیک‌های نوین صرفه‌جویی در مصرف آب، می‌تواند قابلیت‌های مدیریت آب خود را افزایش داده و با چالش‌های کمبود آب در بخش کشاورزی خود مقابله کند.
افزون بر این همکاری بین‌المللی و به اشتراک‌گذاری دانش کشاورزی، اتخاذ بهترین شیوه‌ها نقشی حیاتی در مدیریت پایدار منابع آب ایفا می‌کند. تکنیک‌ها و فناوری‌های موفق مورد استفاده در سراسر جهان را شناسایی و در بخش کشاورزی پیاده‌سازی کرد. اینها می‌تواند شامل سیستم‌های آبیاری دقیق، روش‌های آبیاری قطره‌ای و به‌کارگیری محصولات مقاوم به خشکی باشد. با اتخاذ این بهترین شیوه‌ها، ایران می‌تواند مصرف آب را بهینه کند، هدر رفت را به حداقل برساند و پایداری بخش کشاورزی خود را تضمین کند.
دیپلماسی کشاورزی ایران پتانسیل بالایی برای مقابله با چالش‌های کم آبی دارد. ایران با مشارکت فعال در همکاری‌های بین‌المللی، به اشتراک‌گذاری دانش و اتخاذ بهترین شیوه‌های کشاورزی، می‌تواند منابع آبی خود را به‌طور مؤثر مدیریت و حفظ کند. این نه‌تنها آینده‌ای پایدار را برای بخش کشاورزی تضمین می‌کند، بلکه به امنیت غذایی و بهبود رفاه کلی جمعیت نیز کمک اساسی می‌کند.
بدون دیدگاه